วิสาหกิจชุมชน

 วิสาหกิจชุมชน คือการประกอบการโดยคนในชุมชน เพื่อการจัดการ "ทุน" ของชุมชนอย่างสร้างสรรค์ เพื่อตอบสนองการพึ่งตนเอง
และความพอเพียงของครอบครัวและขชุมชน
         วิสาหกิจชุมชนแบ่งได้เป็นสองประเภทใหญ่ ๆ คือ
          (1) วิสาหกิจชุมชนพื้นฐาน และ
          (2) วิสาหกิจชุมชนก้าวหน้า
          อย่างแรกเป็นการผลิต การแปรรูป การดำเนินการต่าง ๆ เพื่อกินเพื่อใช้ในครอบครัวในชุมชน เพื่อตอบสนองความจำเป็นขั้นพื้นฐาน 
อย่างที่สอบคือการดำเนินการอย่างเป็นระบบและด้วยรูปแบบที่ทันสมัย  ใช้ทุนและเทคโนโลยีเพื่อตอบสนองชุมชน  เครือข่าย  และตลาดในวงกว้าง

ทุุุนชุมชน 
          ทุนชุมชนมีทั้งทุนที่เป็นเงิน ทุนที่เป็นทรัพยากรธรรมชาติ ดิน น้ำ ป่า ทุนที่เป็นผลผลิต ทุนความรู้ ภูมิปัญญา
ทักษะต่าง ๆ ประเพณี วัฒนธรรม  ทุนทางสังคม หรือความเป็นพี่เป็น้อง ความไว้ใจกันของชุมชนเครือข่าย ความสัมพันธ์
ของสมาชิกของชุมชน

องค์ประกอบของ วิสาหกิจชุมชน 
          องค์ประกอบที่สำคัญของวิสาหกิจชุมชน คือ
          1) ชุมชนเป็นเจ้าของและผู้ดำเนินการ
          2) ผลผลิตมาจากกระบวนการในชุมชน
          3) ริเริ่มสร้างสรรค์เป็นนวัตกรรมของชุมชน
          4) มีฐานภูมิปัญญาท้องถิ่นผสมผสานกับภูมิปัญญาสากล
          5) มีการดำเนินการแบบบูรณาการ เชื่อมโยงกิจกรรมต่าง ๆ อย่างเป็นระบบ
          6) มีกระบวนการเรียนรู้เป็นหัวใจ

วิสาหกิจชุมชน แตกต่างจากสิ่งที่ชุมชนทำกันมาก่อนคือ
          วิสาหกิจชุมชนเป็นเรื่องเก่าแต่คิดใหม่ จัดการใหม่ เป็นอะไรที่ทำอย่างมีแบบมีแผน มีระบบ มีขั้นตอน วิสาหกิจชุมชน
จึงต้องเริ่มจากการเรียนรู้  การประับวิธีคิด เพราะปัญหาของชุมชน เป็นปัญหาวิธีคิดมากกว่าวิธีทำ ชาวบ้านผลิตอะไรได้ดี แต่ขายไม่ออก ขาดทุน หาตลาดไม่ได้ เพราะมักเริ่มต้นจากวิธีทำ เีิริ่มจากการเรียนเทคนิค จากสูตรสำเร็จ จากการเลียนแบบ ไม่ได้ฟังที่ท่านอาจารย์พุทธทาสภิกขุเคยสอบไว้ว่า "ขึ้นต้นไม้ให้ขึ้นทางต้นอย่าขึ้นทางปลาย"

วิสาหกิจชุมชน เน้นเรื่อง...
          เน้นวิธีคิดและกระบวนการเรียนรู้มากที่สุด เพราะปัญหาที่ผ่านมาไม่ใช่เรื่องการผลิต ซึ่งชุมชนผลิตได้มากมาย
จนไม่รู้จะขายที่ไหน ต้องปรับวิธีคิดใหม่ถ้ายังทำอะไรแบบเดี่ยวเพื่อตลาดอย่างเดียวคล้ายกับการ "ปลูกพืชเดี่ยว" ก็จะพบปัญหาแบบ "พืชเดี่ยว" แต่ถ้าทำแบบเกษตรผสมผสานและวนเกษตรก็จะเน้นการทำวิสาหกิจชุมชนเพื่อให้พอกินพอใช้ก่อนแล้วค่อยพัฒนาไป สู่การจัดการเชิงธุรกิจ เมื่อพอเพียงและพึ่งตนเองได้ก็สามารถผลิตให้เหลือเผื่อตลาดได้ ถ้าเกิดขายไม่ได้ก็ไม่เสียหาย
ถ้าขายได้ก็เป็นกำไร
          ถ้าหากคิดจะนำผลผลิตออกสู่ตลาดก็อาจทำได้ แต่ต้องเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีเอกลักษณ์ของท้องถิ่น เกิดจากภูมิัปัญญา
ท้องถิ่นที่อาจเรียกได้เป็น "สูตรเด็ดเคล็ดลับ"มาจากการรู้จักใช้ประโยชน์จากความหลากหลายทางชีวภาพหรือทรัพยากร
ในท้องถิ่น บวกกับความคิดสร้างสรรค์และเทคโนโลยีสมัยใหม่ที่เหมาะสมให้เข้มแข็งก่อน ทำทดแทน สิ่งที่ซื้อจากตลาด
ให้ มากที่สุด และหากจะนำผลิตภัณฑ์ตัวเก่งออกสู่ตลาด ก็ควรเรียนรู้การจัดการและกลไกของตลาดให้ดี ไม่หวังพึ่งพาตลาด
เป็นหลัก แต่พึ่งตนเองและพึ่งพากันเองมากกว่า